Dinesh adhikari biography of abraham

दिनेश अधिकारी
जन्म	वि.सं २०१६ मङ्सिर २२ गते बानेश्वर (बत्तीस पुतली), काठमाडौँ
राष्ट्रियता	नेपाली
शिक्षा	स्नातक (कानुन), स्नातकोत्तर (मानविकी शास्त्र)
पेशा	साहित्यिक लेखन, कानुन व्यवसायी (अधिवक्ता)
कार्यकाल	२०३२ साल देखि
कामदार	२०३८ साल भदौ देखि वि.सं. २०७१ साउनसम्म निजामती सेवामा
संस्थान	नेपाल सरकार
चिनारीको कारण	कविता, गीत,
उल्लेखनीय कार्य	इन्द्रजात्रा (काव्य) अतिरिक्त अभिलेख ( कविता सङ्ग्रह)
गृहनगर	हरिवन नगरपालिका
जीवनसाथी	उषा अधिकारी
सन्तान	लिपि अधिकारी, शब्द अधिकारी
मातापिता	नन्दनहरि अधिकारी, शारदादेवी अधिकारी
पुरस्कार	मदन पुरस्कार २०५६ साझा पुरस्कार २०५१ युगकवि सिद्धिचरण पुरस्कार, २०४५ छिन्नलता गीत पुरस्कार २०५९

दिनेश अधिकारीविक्रम सम्बत: (२०१६ साल मङ्सिर २२ गते) एक नेपाली कवि तथा गीतकार हुन्। नेपाली कविता एवम् गीति क्षेत्रका श्रष्टा दिनेश अधिकारी उनका कृति "अतिरिक्त अभिलेख" ले कविता विधामा मदन पुरस्कार प्राप्त गर्ने (वि.सं.

२०५६) व्यक्तित्व हुन्।^[३][४] कवि अधिकारीका कवितामा एकातिर समकालीन सन्दर्भप्रतिको यिनको संवेदनशीलता प्रखर ढङ्गले उजागरित भएको पाइन्छ भने अर्कोतिर मानवजीवनका शाश्वत र नैसर्गिक भावहरूू पनि उत्तिकै टड्कारोसित अनुगुञ्जित भएको सुन्न सकिन्छ ।^[५] उनका फुटकर कविताहरूको सङ्गालो "अतिरिक्त अभिलेख" एक मनमोहक काव्य-पुञ्जको रूपमा आएको छ। विम्व, प्रतीक, व्यञ्जना, वक्रोक्ति, व्यंग, सूक्ष्महास विद्रोह, पीडा, बुद्धि र भावनाबीचको समन्वय, लयसंवेदना आदि सबैको सम्यक् सन्तुलनको कारण दिनेश अधिकारी एक आकर्षक कवि मानिन्छन्।^[६]

प्रारम्भिक जीवन

[सम्पादन गर्नुहोस्]

अधिकारीको जन्म बाबु नन्दनहरि अधिकारी र आमा शारदादेवीका सुपुत्रका रूपमा वि.सं.

२०१६ साल मंसिर २२ गते सोमबारका दिन बानेश्वर, काठमाडौँमा भएको हो। उनको खास नाम दिनेशहरि अधिकारी हो। बानेश्वर, काठमाडौँमा जन्मिएका कवि/गीतकार दिनेश अधिकारीको बाल्यकाल पढाईको प्रकृयासँगसँगै कहिले काठमाडौँ त कहिले सर्लाहीको हरिऔँनमा बितेको थियो। उनी तीन वर्षको हुँदा अर्थात २०२० सालमा सपरिवार सर्लाहीको हरिऔँनमा बसाईं सरेको कारण बाल्यकाल समयको बसाइ अवधि काठमाडौँको तुलनामा सर्लाहीको हरिऔँनमा बढी भएको छ ।

शिक्षा

[सम्पादन गर्नुहोस्]

उनको औपचारिक शिक्षाको सुरुवात काठमाडौँको धुम्बाराही मन्दिर परिसरमा रहेको हालको धुम्रबराह माध्यमिक विद्यालयबाट भएको थियो। कक्षा १ र २ सोही विद्यालयमा अध्ययन गरी कक्षा ३ र ४ उनले हरिऔन, सर्लाही स्थित हालको महादेव जनता माध्यमिक विद्यालयबाट पुरा गरेका हुन् भने कक्षा ६ र ७ हरिऔन, सुखेपोखरी स्थित चतुर्भुजेश्वर जनता माध्यमिक विद्यालयबाट उत्तीर्ण गरेका हुन्। कक्षा ८ काठमाडौँको नक्सालमा अवस्थित नन्दीरात्रि माध्यमिक विद्यालयबाट अध्ययन पूरा गरी ९ र १० का लागि उनी फेरि सर्लाही, हरिऔन कै चतुर्भुजेश्वर माध्यमिक विद्यालयमा पुगी सोही विद्यालयबाटै प्रवेशिका उत्तीर्ण गरेका उनले २०३४ सालमा नेपाल ल क्याम्पस, काठमाडौँमा भर्ना भई २०३५ सालमा प्रवीणता प्रमाणपत्र तह २०३९ सालमा कानुन विषयमा स्नातक गरेका हुन्। २०४५ सालमा मानविकीतर्फ राजनीतिशास्त्र विषयमा स्नातकोत्तर (एम.ए.) पास गरेका छन् ।

कार्य जीवन

[सम्पादन गर्नुहोस्]

साहित्यिक लेखनका अतिरिक्त कवि/गीतकार दिनेश अधिकारी सरकारी निजामती सेवामा पनि आबद्ध भई २०३८ साल भदौ २८ गतेदेखि ना.सु.

पदबाट सरकारी सेवामा स्थायी रूपमा प्रवेश गरेका हुन् भने २०४१ सालमा अधिकृत स्तरमा न्याय सेवामा प्रवेश गरी बेलाबेलामा बढुवा पाई अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको सहसचिव र महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा सहन्यायाधिवक्ताको पदमा कार्यरत रहँदै आएका अधिकारी नेपाल प्रशासन सेवामा आफ्नो सेवा परिवर्तन गरी स्वास्थ्य मन्त्रालयमा सहसचिवको पदमा समेत कार्यरत रहेका थिए। २०६६ सालदेखि सचिव पदमा बढुवा भई नेपाल सरकारको विभिन्न मन्त्रालयमा महत्त्वपूर्ण जिम्मेवारी वहन गर्दै वि.सं.

२०७१ साउनमा सेवा निवृत भएका हुन् ।

व्यक्तिगत जीवन

[सम्पादन गर्नुहोस्]

उनको जीवन यात्राको २५ वर्ष हुँदा अर्थात २०४१ साल माघ २५ गते उनी वैवाहिक जीवनमा प्रवेश गरेका थिए। उनको विवाह उषा आचार्यसँग भएको थियो। यी दम्पत्तीका पहिलो छोरी लिपि अधिकारीको वि.सं. २०४३ मा र दोस्रो छोरा शब्द अधिकारीको २०४६ मा जन्म भएको थियो।

साहित्यिक यात्रा

[सम्पादन गर्नुहोस्]

उनले १० वर्षको उमेरदेखिनै कविता लेख्न थालनी गरेका थिए।^[७] कवि अधिकारी र कवि विष्णु विभु घिमिरेद्धयले संयुक्त रूपमा लेखिएको कविता समय मिति २२ माघ २०३८ सालको राष्ट्रपुकार (साप्ताहिक) मा छापिए वापत उनीहरूको तात्कालीन व्यवस्थाले मुद्दासमेत चलाएको थियो।^[८][९]

अधिकारीका कविता सङ्ग्रह "संवेदनाको स्वर" लाई भारतको अग्रणी प्रकाशन संस्था राजकमल प्रकाशनले हिन्दीमा प्रकाशन गरेको थियो। अधिकारीका कवितालाई डा.

गङ्गाप्रसाद अकेलाले हिन्दीमा अनुवाद गरेका थिए। अधिकारीकै प्रतिनिधि कविता "मोड अफ लाइफ" सन् २००९ मा अङ्ग्रेजी भाषामा प्रकाशन भइसकेको छ। वि‍.सं. २०७४ साउन २६ मा जारी गरिएको फरक धारको पुस्तक 'तस्वीरको कथा' कवि तथा अधिकारीले सार्वजनिक गरेका थिए। नेपालमा पहिलोपटक लेखिएको र सबै वर्ग, पेशा र उमेरका मानिसले रुचाउने पुस्तक भनेर अभि सुवेदीले र प्रसिद्ध गायक प्रेमध्वज प्रधानले ऐतिहासिक महत्त्व भएको पुस्तक भनेर पुस्तकबारे टिप्पणी गरेका थिए।^{[११][१२][१३]} दिनेश अधिकारीले पुराना तथा नयाँ आफ्ना चर्चित गीतहरूको सङ्ग्रहलाई पुस्तकको आकार दिई २०७५ सालमा साङ्ग्रिला बुक्सद्वारा प्रकाशनमा ल्याएका थिए। उनले पुस्तकको नाम आफ्नो चर्चित गीत ‘यो सम्झिने मन छ म बिर्सु कसोरी’बाट राखेका छन्।^[१४]

आफ्नो स्थापनाकालको दुईसय वर्ष मनाउने क्रममा अमेरिकास्थित लाइब्रेरी अफ कङ्ग्रेसले विश्वका कृति सङ्कलन गर्दै आइरहेको छ र विश्व साहित्यलाई स्वराङ्कन गर्ने थालनी दक्षिण एसियाबाट थालेसँगै नेपालका पहिलो चरणमा छानिएका ११ जना सहित्यकारमध्ये अन्य केही साहित्यकार लगायत कवि दिनेश अधिकारीको स्वराङ्कन गरिसकिएको थियो।^{[१५][१६]}

अहिलेसम्म ५ सयभन्दा बढी उनका गीत रेकर्ड भइसकेको छ। विभिन्न कालजयी गीतका सर्जक अधिकारीले मदन पुरस्कारलगायत अन्य थुप्रै पुरस्कार पाएका छन्।^[१७]

लेखनशैली

[सम्पादन गर्नुहोस्]

^[१८]

उनका अनुज पुस्ताका कवि श्रवण मुकारुङ भन्छन्, दिनेश अधिकारी मेरा सबभन्दा मनपर्ने कवि हुन्। आधुनिक नेपाली कविताका चार प्रमुख नामहरुमध्ये दिनेश अधिकारी चौथो प्रतिनिधि नाम हो। समय, समाज र मानिका अनेकौँ आयामहरूलाई अत्यन्तै सुक्ष्म, सरल तर गम्भीरभावद्धारा अभिव्यक्ति दिने कवि दिनेश अधिकारी उनका रचना शिल्पकै कारण सम्भवतः भूपिपछिका एकमात्र लोकप्रिय कवि भएका हुन्। आम जनताको सामान्यभाषामा पनि आफूलाई अभिव्यक्त गर्नसक्नु उनको अर्को विशेषता हो। कविता र गीतलाई समान ढङ्गले न्याय दिनसक्ने उनी समाजमा व्याप्त विसङ्गति, शोषण दमन, अन्यायविरुद्ध साम्यरूपमा प्रस्तुत हुनछन्। समसामयिक भन्दा सार्वकालिक विषयहरुसित बढी रमाउन चाहने कवि दिनेशका अधिकांश रचनाहरूले विद्रोहभन्दा शिष्ट व्यङ्ग्य, कान्तिभन्दा, उच्च मानव्य, प्रेम र दार्शनिकता बढी बहन गरेका हुन्छन् ।^[१९]

लेखन एवम् प्रकाशन Time मुख्य कृतिहरू

[सम्पादन गर्नुहोस्]

कवि एवं गीतकार अधिकारीका प्रकाशित कृतिहरुः

कविता सङ्ग्रहः

[सम्पादन गर्नुहोस्]

-- वर्ष --	संग्रहको नाम	प्रकार	प्रकाशक
२०३७	अन्तरका छिटाहरु	कविता सङ्ग्रह	युवा साहित्यिक समाज, काठमाडौँ
२०४४	धर्तीको गीत	कविता सङ्ग्रह	साझा प्रकाशन, ललितपुर
२०४५	आदिम आवाज	कविता सङ्ग्रह	ने.रा.प्र.प्र., काठमाडौँ
२०५१	इन्द्रजात्रा	काव्य	साझा प्रकाशन, ललितपुर ।[२०]
२०५६	अतिरिक्त अभिलेख	कविता सङ्ग्रह	साझा प्रकाशन ललितपुर
२०६५	मोड अफ लाइभ	नेपालीबाट अङ्ग्रेजी भाषामा अनुदित कविता सङ्ग्रह	उषा अधिकारी, काठमाडौँ[२१][२२]
२०६७	सीमान्त सपना	कविता सङ्ग्रह	साझा प्रकाशन, ललितपुर
२०७१ (२०१५)	संवेदना के स्वर	नेपालीबाट हिन्दी भाषामा अनुदित कविता सङ्ग्रह	राजकमल प्रकाशन, नयाँ दिल्ली भारत
२०७२	एउटा बस्तीको कथा	संयुक्त लामो कविता, अन्य तीन जना सहित	बुकसेलर प्रकाशन, काठमाडौँ
२०७३ (सन् २०१७)	भरियाको भूगोल	कविता सङ्ग्रह	नेपा-लय, काठमाडौँ[२३][२४][२५][२६]

गीत सङ्ग्रह

[सम्पादन गर्नुहोस्]

-- वर्ष --	संग्रहको नाम	प्रकाशक
२०४८	अविराम यात्रा	वाणी प्रकाशन, काठमाडौँ
२०५४	आफ्नै मन: आफ्नै आगन	जीवा लामिछाने, काठमाडौँ
२०६३	मन र मोडहरू	साझा प्रकाशन ललितपुर
२०७५	म बिर्सुँ कसोरी	साङ्ग्रिला बुक्स, काठमाडौँ[१४]

गीति एल्बम

[सम्पादन गर्नुहोस्]

क्यासेट तथा कम्प्याक्ट डिस्क (सिडी)

-- वर्ष --	एल्बमको नाम	प्रकार	प्रकाशक
२०४०	कविताको मौसम	कविता क्यासेट— अन्य ३ जना सहित	म्युजिक नेपाल काठमाडौँ
२०४७	भावनाका मातहरु	आधुनिक गीतहरूको एकल क्यासेट एल्बम	म्युजिक नेपाल काठमाडौँ
२०५०	सुख दु:ख	आधुनिक गीतहरूको एकल क्यासेट एल्बम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०५४	बोल बोेल पाखाहरु	चलचित्रका गीतहरूको एकल क्यासेट एल्बम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०५५	विरानो मन	चलचित्रका गीतहरूको एकल क्यासेट एलवम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०५६	परेलीको डिलमुनि	आधुनिक गीतहरूको एकल सि.डि तथा क्यासेट एल्बम)	मास्टर रेकडिङ्ग इडष्ट्रिज, काठमाडौँ
२०५७	यात्रा	आधुनिक गीतहरूको एकल सि.डि एलवम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०५७	अनुभूति	आधुनिक गीतहरूको एकल सि.डि तथा क्यासेट एल्बम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०५९	लिपि	आधुनिक गीतहरूको एकल सि.डि तथा क्यासेट एल्बम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०६३	शब्द	आधुनिक गीतहरूको सि.डी. तथा क्यासेट एलबम	म्युजिक नेपाल, काठमाडौँ
२०६५	सुन्ने कविता	एकल कविता वाचनको सि.डी. एलबम	दृष्य काठमाडौँ
२०६७	रचना	आधुनिक गीतहरूको एकल सि.डी. एल्बम	विन्ध्यवासिनी म्युजिक प्रा.लि. काठमाडौँ
२०६९	देशको गीत	राष्ट्रिय भावनाका गीतहरूको एकल सी.डी. एल्बम	विन्ध्यवासिनी म्युजिक प्रा.लि. काठमाडौँ
२०७१	निखिता	आधुनिक गीतहरूको एकल सि.डी. एलबम	टुवेल्भ नोटस प्रा.लि. काठमाडौँ

(उल्लिखित एलबमहरूमा नारायण गोपाल, तारादेवी, गुलाम अली, भक्तराज आचार्यको पुस्तादेखि पछिल्लो पुस्ताका प्रतिनिधि गायक, गायिकाहरु र नातिकाजी, शिवशंकर, अम्बर गुरुङ, गोपाल योञ्जनको पुस्तादेखि पछिल्लो पुस्ताका प्रतिनिधि सङ्गीतकारहरुका स्वर/सङ्गीत रहेको)

उनले जीवनज्योति (पत्रिका, सर्लाही) र मिलन (पत्रिका, बारा)को सम्पादन पनि गरे। उनले करिब ६ दर्जन नेपाली चलचित्रमा गीत लेखेका छन्।

वाल गीति-नाटक

[सम्पादन गर्नुहोस्]

• जङ्गलको कथा जङ्गलको व्यथा, २०५८, विश्व वन्यजन्तु कोष नेपाल ।

तस्वीर संस्मरण

[सम्पादन गर्नुहोस्]

सिर्जना यात्रा

[सम्पादन गर्नुहोस्]

संस्थागत संलग्नता

[सम्पादन गर्नुहोस्]

सरल, सशक्त, सफल गीत कविता लेख्नसक्ने खुबी भएका कवि तथा गीतकार अधिकारी नेपाली भाषा बाहेक अङ्ग्रेजी, हिन्दी, उर्दू आदि भाषामा समेत आफ्ना रचनाहरू पुर्‍याएका छन्।^[३०] लेखनबाहेक सम्पादन, साहित्यिक सङ्घ संस्थासँगको संलग्नताले पनि उनलाई सक्रिय बनाएको पाइन्छ।

• नाट्य संस्था ‘सर्वनाम’, काठमाडौँको संस्थापकहरू मध्ये एक।
• संस्थापक सल्लाहाकार नेपाल साङ्गितिक सङ्घ, काठमाडौँ।
• सदस्य, सगरमाथा वाङ्मय प्रतिष्ठान, काठमाडौँ ।
• सदस्य, भानु प्रतिष्ठान, काठमाडौँ।

पुरस्कार/पदक/विभूषण/सम्मान/स्वीकृति

[सम्पादन गर्नुहोस्]

युवा साहित्यकारको भीडमा धेरै पुरस्कार पाउने स्रष्टाको रूपमा परिचित दिनेश अधिकारी साहित्य लेखनमा सशक्त हस्ताक्षरको रूपमा परिचित नाम हो । नेपाली साहित्यको विकासमा २०३० को दशकदेखि अनवरत रूपमा सेवा पुर्याउदै आएका कवि गीतकार दिनेश अधिकारीको उचित मुल्याङ्कन गर्दै राज्यका अधिरिक्त विभिन्न साहित्यिक, साङ्गीतिक तथा अन्य संघसंस्थाहरूबाट विभिन्न मान, पदवी, पुरस्कार तथा उपहारहरु प्रदान गरिएको देखिन्छ । उनको अतिरिक्त अभिलेख शीर्षकको कविता संग्रहका लागि नेपालको नोबेल पुरस्कार मानिने २०५६ सालको मदन पुरस्कार समेत प्राप्त गरेका छन् । वि.सं.

२०५१ सालमा इन्द्रजात्रा (काव्य) का लागि साझा पुरस्कार, वि.सं. २०५८ सालमा छिन्नलता गीत पुरस्कार आदिबाहेक उनले पाएका पुरस्कार, पदक र सम्मानहरूः

(क)

क्र०सं०	पुरस्कारको नाम	प्राप्त भएको साल (वि०सं०)
१	रत्नश्री स्वर्ण पदक	२०३८
२	व्यथित काव्य पुरस्कार	२०३९
३	प्रथम पुरस्कार, कविता महोत्सव	२०४०
४	सर्वश्रेष्ठ गीतकार, रेडियो नेपाल	२०४०
५	सर्वश्रेष्ठ गीतकार, रत्न रेकडिङ्ग संस्थान	२०४०
६	युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठ पुरस्कार	२०४५
७	सर्वश्रेष्ठ गीतकार, दोस्रो राष्ट्रिय भिडियो चलचित्र महोत्सव	२०४८
८	मोती पुरस्कार	२०४९
९	साझा पुरस्कार[२०]	२०५१
१०	गङ्गालक्ष्मी पुरस्कार	२०५२
११	गद्दी आरोहण रजतमहोत्सव पदक	२०५३
१२	प्रबल गोरखादक्षिणबाहु	२०५५
१३	भुपालमानसिंह कार्की युवा पुरस्कार	२०५५
१४	राष्ट्रिय गौरव युवा सम्मान	२०५५
१५	राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार	२०५६
१६	सर्वनाम सम्मान	२०५६
१७	मदन पुरस्कार	२०५६
१८	मानश्री पुरस्कार	२०५७
१९	छिन्नलता गीत पुरस्कार	२०५९
२०	सुप्रवल जनसेवाश्री (तृतीय)	२०७१
२१	विन्ध्यवासिनी लाईफटाईम एचिभमेन्ट अवार्ड	२०७१
२२	नारायण गोपाल स्मृति सम्मान	२०७५
२३	सुकिर्तिमय राष्ट्रदीप	२०७५
२४	अरूण थापा स्मृति सम्मान[३१]	२०७९
२५	कृष्णभूषण बल स्मृति सिर्जना पुरस्कार[३२]	२०७९

(ख) केही विद्यालयहरुद्वारा कविको नाममा छात्रवृत्तिको स्थापना ।
(ग) केही सामाजिक तथा शैक्षिक संस्थाहरूबाट अभिनन्दित ।
(घ) त्रिभुवन विश्वविद्यालय र उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद्का विभिन्न तहका पाठ्यक्रमहरूमा कविता तथा गीतहरु समावेश भएको ।
(ङ) अमेरिका स्थित विश्वकै सबभन्दा ठूलो पुस्तकालय लाइब्रेरी अफ काङ्ग्रेसले आफ्नै स्वरमा आफ्ना रचना पाठ गराई आफ्नो वेबसाइट मा राख्ने गरी नेपालबाट मनोनयन गरिएका प्रतिनिधि नेपाली साहित्यकार मध्ये एक। यस आयोजना अन्तर्गत रेकर्ड गरिएका दुई दर्जन भन्दा बढी कविताहरू लाइब्रेरी अफ काङ्ग्रेस को वेबसाइट मा राखिएको।^[१६]
(च) त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत स्नातकोत्तर तहका लागि जीवनी, कविता र गीतको क्षेत्रमा करिव १० वटा शोध अनुसन्धान भएको।

सन्दर्भ सूची

[सम्पादन गर्नुहोस्]

यी पनि हेर्नुहोस्

[सम्पादन गर्नुहोस्]